Feb 27, 2025

ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਗੁਣ, Unique properties of the Simal tree

Simal tree


ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ (Bombax ceiba)

ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਂ Bombax ceiba ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਲਕ ਕਪਾਹ ਦਾ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਬੌਮਬੈਕਸ ਸੀਬਾ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਫੀ ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਰੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਤਝੜੀ ਰੁੱਖ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਵਿਲੱਖਣ, ਸੂਹੇ ਲਾਲ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਫਲੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਫਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਪਾਹ ਵਰਗਾ ਪਦਾਰਥ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਹਾਣੇ ਅਤੇ ਗੱਦੇ ਭਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਸਜਾਵਟੀ ਰੁੱਖ ਵਜੋਂ ਵੀ ਖਾਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਪਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਬਗੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਮੂਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਗਰਮ ਖੰਡੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਜਿਆਦਾ ਠੰਡ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਠੰਡੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿਚ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਇਹ ਅਕਸਰ ਨੁਕਸਾਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
 
ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੀ ਚੌੜੀ ਛਤਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਤਣਾ  ਸਿੱਧਾ,ਮਜ਼ਬੂਤ-ਮੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਉਤੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਦਾ ਸੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੱਕ ਉਪਰ ਤਿੱਖੇ ਕੰਡੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਚਮਕਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਉੱਤੇ ਚਮਕਦਾਰ, ਲਾਲ ਸੂਹੇ ਫੁੱਲਾਂ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖਿੜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਸੂਹੇ ਲਾਲ ਫੁੱਲ ਲਗਭਗ 2 ਇੰਚ ਵਿਆਸ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੁਹਾਵਣੀ ਅਤੇ ਮਿੱਠੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫੁੱਲ ਖਿੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਫਲੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਵਰਗਾ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਲੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੂਰੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਧਾਰਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਗੀਤਾਂ, ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਾਫੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ-
ਫਲ ਨੀਵਿਆਂ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦੇ... ਸਿੰਮਲਾ ਤੂੰ ਮਾਣ ਨਾ ਕਰੀਂ...

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸਿੰਸਲ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਖਾਸ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੇ ਮਨੁੱਖ ਜੇਕਰ ਤੇਰੇ ਵਿਚ ਅੰਤਰੀਵ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹਨ ਫਿਰ ਭਾਵੇਂ ਤੂੰ ਸਿੰਮਲ ਵਾਂਗ ਉੱਚਾ ਹੋ ਜਾਵੇਂ, ਤੇਰਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਖਾਸ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਕੇ ਨੀਵੇਂ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਣ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੱਸਦਿਆਂ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ ਵਿਚ ਇਸਦਾ ਜਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ-

ਸਿੰਮਲ ਰੁਖੁ ਸਰਾਇਰਾ ਅਤਿ ਦੀਰਘ ਅਤਿ ਮੁਚੁ ॥
ਓਇ ਜਿ ਆਵਹਿ ਆਸ ਕਰਿ ਜਾਹਿ ਨਿਰਾਸੇ ਕਿਤੁ ॥

ਫਲ ਫਿਕੇ ਫੁਲ ਬਕਬਕੇ ਕੰਮਿ ਨ ਆਵਹਿ ਪਤ ॥
ਮਿਠਤੁ ਨੀਵੀ ਨਾਨਕਾ ਗੁਣ ਚੰਗਿਆਈਆ ਤਤੁ ॥

ਕੁਝ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰੁੱਖ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਰੁੱਖ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਪੌਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕਈ ਉਪਯੋਗ ਅਤੇ ਲਾਭ ਹਨ।


ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ

 ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਨੀਵੇਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਠੰਡ ਜਿਆਦਾ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੋਵੇ ਉੱਥੇ ਵੀ ਇਸ ਰੁੱਖ  ਦਾ ਸਹੀ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 12 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਭਿਉਂ ਦਿਉ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਗਣ ਦੀਆਂ ਦਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਬੀਜ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 10 ਤੋਂ 25 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉੱਘਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਬੂਟੇ 5 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਥਾਈ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 12 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਵੱਡੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਧ-ਪੱਕੀ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਕਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਾਫੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗਰਮ ਖੁਸ਼ਕ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਖੁੱਲਾ ਪਾਣੀ ਜਰੂਰ ਦਿਓ।

ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਖਰਾਬ ਹੋਈਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਜਰੂਰ ਕਰੋ । ਨਮੀ ਨੂੰ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਮਲਚ ਜਰੂਰ ਕਰੋ। ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਪਾਊਡਰਰੀ ਫ਼ਫ਼ੂੰਦੀ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਧੱਬੇ ਦਾ ਰੋਗ ਲੱਗ ਸਕਦਾ। ਇਹਨਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਟ ਕੇ ਰੱਖੋ, ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹਟਾਉਂਦੇ ਰਹੋ।

ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੀ ਲੱਕੜ

 ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਲੱਕੜ ਠੋਸ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਕਸਰ ਉਸਾਰੀ, ਅਤੇ ਹਲਕਾ-ਫੁਲਕਾ ਫਰਨੀਚਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਟੌਤੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਕਾਰਗਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੰਮਲ ਦਾ ਰੁੱਖ ਫਾਈਬਰ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਮਚਿਸ ਦੀਆਂ ਤੀਲਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
 

ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣ 

ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਸੱਕ,ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਬੀਜ ਅਨੇਕਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ  ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ-ਕੱਟਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਉਪਚਾਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸਮੇਤ ਹਰ ਹਿੱਸਾ ਸਿਹਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸੱਕ, ਜੜ੍ਹਾਂ, ਫੁੱਲ, ਹਰ ਚੀਜ਼ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਸਤ, ਅਨੀਮੀਆ, ਲਿਊਕੋਰੀਆ, ਖੂਨੀ ਬਵਾਸੀਰ, ਨਿਪੁੰਸਕਤਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

1. ਮਰੋੜ ਅਤੇ ਦਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ ਸਿੰਮਲ

ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦਸਤ ਜਾਂ ਮਰੋੜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਇਸਦੇ ਨਰਮ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਟਾਹਣੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾੜਾ ਬਣਾ ਕੇ 50 ਮਿ.ਲੀ. ਇਸ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਦਿਨ ਵਿਚ 2 ਜਾਂ 3 ਵਾਰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਦਸਤ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

2. ਮੂੰਹ ਦੇ ਛਾਲੇ ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਲਈ ਸਿੰਮਲ

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਮੂੰਹ 'ਚ ਛਾਲੇ ਹਨ ਜਾਂ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਸੱਟ ਠੀਕ ਕਰਨੀ ਪਵੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸਿੰਮਲ ਪਾਊਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਤਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਗੱਮ ਜਾਂ ਇਸਦਾ ਪਾਊਡਰ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। 


3. ਖੂਨੀ ਬਵਾਸੀਰ 'ਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ ਸਿੰਮਲ

ਖੂਨੀ ਬਵਾਸੀਰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਰਦਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਰਾਹਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਿੰਮਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਦੁੱਧ 'ਚ ਨਰਮ ਫੁੱਲ, ਖੰਡ, ਖਸਖਸ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਗਰਮ ਕਰੋ। ਇਸ ਦਾ ਗਾੜ੍ਹਾ ਦੁੱਧ ਬਣਾ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰਕੇ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਵਾਸੀਰ 'ਚ ਫਾਇਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀਂ ਮੋਚਰਾਟ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਬਣਾ ਕੇ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਪਾਣੀ 'ਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

4. ਲਕੋਰੀਆ 'ਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ  ਹੈ ਸਿੰਮਲ

ਲੀਕੋਰੀਆ ਜਾਂ ਚਿੱਟੇ ਡਿਸਚਾਰਜ ਵਿੱਚ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਇਸਦੇ ਪਾਊਡਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੋ ਤਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਪੀਸ ਲਓ ਅਤੇ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਲੂਣ ਅਤੇ ਘਿਓ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਲਓ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ।

5. ਸਿੰਮਲ ਨਾਲ ਨਿੰਪੁਸਕਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ

ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ ਨਾਲ ਨਿੰਪੁਸਕਤਾ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਜੜਾਂ ਨਾਲ ਅਨੇਕਾਂ ਕਾਮ ਵਰਧਕ ਦਵਾਈਆਂ ਤਿਆਕ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਸ਼ਧੀ ਦਾ ਰੁੱਖ ਹੈ, ਜੋ ਖੰਘ ਅਤੇ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਕੱਚੇ ਫਲ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕੇ, ਪਾਊਡਰ ਜਾਂ ਕਾੜ੍ਹਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪੀਣ ਨਾਲ ਪੱਥਰੀ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 

ਕੀ ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਹੈ ?

ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਰੁੱਖ (ਬੋਂਬੈਕਸ ਸੀਬਾ) ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ  ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਡੀਨੋਲਾਈਡ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ 'ਤੇ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਨੋਟ- ਸਿੰਮਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 


Jasbir Wattanawalia






-ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ ਹੈ ਢੱਕ/ਪਲਾਸ/ਕੇਸੂ ਦਾ ਰੁੱਖ- ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ

-ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਫਾਇਦੇ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ

-ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ

Jasbir Wattanawalia

Feb 12, 2025

ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿਹਤ ਲਾਭ /The Kachnar tree is a boon for health

The Kachnar tree is a boon for health

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸਿਹਤ ਲਾਭ


ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ Bauhinia variegata, Bauhinia Purpurea ਅਤੇ Bauhinia Blakeana ਹਨ। ਕਚਨਾਰ ਨੂੰ ਕੈਮਲ ਫੁੱਟ ਟਰੀ, ਬਟਰਫਲਾਈ ਟਰੀ ਆਦਿ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਕੋਇਰਾਲੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਨੇਪਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੋਇਰਾਲੋ ਕੋ ਫੂਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਚਨਾਰ ਫੈਬੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਦਾਰ ਪੌਦੇ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ, ਚੀਨ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੱਕ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਕਚਨਾਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਲੱਗਭਗ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।

1. Bauhinia variegata ਪ੍ਰਜਾਤੀ

ਇਸ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਨੂੰ ਮਾਰਚ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਲਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਫਲੀਆਂ ਵੀ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ।

2. Bauhinia Purpurea ਪ੍ਰਜਾਤੀ
ਇਸ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਨੂੰ ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਫਲੀਆਂ ਵੀ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।

3. Bauhinia Blakeana ਪ੍ਰਜਾਤੀ 
ਇਹ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਬਾਂਂਝ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਫਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਿਰਫ ਫੁੱਲ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਅਕਾਰ, ਫੁਲ, ਫਲ ਅਤੇ ਫਲੀਆਂ

 ਇਹ ਰੁੱਖ ਦਰਮਿਆਨੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ 10-12 ਮੀਟਰ (33-39 ਫੁੱਟ) ਤੱਕ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੱਤੇ ਝਾੜਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਪੱਤੇ 10-20 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ  ਤਿਤਲੀ ਅਕਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਗੁਲਾਈ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਬਟਰਫਲਾਈ ਟਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਇਸਦੇ ਫੁੱਲ ਚਮਕਦਾਰ ਗੁਲਾਬੀ ਜਾਂ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।  ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਵਿਆਸ 8-12 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੰਜ ਪੱਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੀ ਫਲੀ 15-30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੰਬੀ ਅਕਾਰ ਵਿਚ ਚਪਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੀਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਬੀਜਾਂ ਵਾਲੀ ਫਲੀ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਰੱਖਤ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਅਤੇ ਮੁੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਮੂਲ ਸਥਾਨ

ਕਚਨਾਰ ਗਰਮਖੰਡੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਜਾਵਟੀ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸੁਗੰਧਿਤ ਫੁੱਲ ਕਾਫੀ ਮਨਮੋਹਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਇਸਦੇ ਫੁੱਲ, ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕੁਲ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿੰਨਾ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਚਨਰ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ, ਜੜ੍ਹਾਂ, ਸੱਕ, ਤਣੇ, ਪੱਤੇ, ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਬੀਜ ਲਾਭਦਾਇਕ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਲਾਭ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਭਾਰਤ, ਚੀਨ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਅਖਾਣਾਂ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ 


ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ, ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਦਾ ਜਿਕਰ ਅਕਸ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 

ਖਿੜ-ਖਿੜ ਫੁੱਲਾ ਕਚਨਾਰ ਦਿਆ
ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਓ, ਖਿੜ-ਖਿੜ ਫੁੱਲਾ ਕਚਨਾਰ ਦਿਆ 
ਅਸੀਂ ਅੱਥਰੂ ਵੀ ਬੀਜੇ, ਅਸੀਂ ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਵੀ ਬੀਜਿਆ 
ਤੇਰੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ ਦਾ ਹਾਲਾਂ, ਚਿੱਤ ਨਹੀਂ ਰੀਝਿਆ 
ਸਾਡੇ ਖ਼ਾਬਾਂ ਵਿਚ ਓ, ਸਾਡੇ ਖ਼ਾਬਾਂ ਵਿਚ ਸੈਨਤਾਂ ਮਾਰਦਿਆ 
ਕੂਲਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਓ...ਖਿੜ-ਖਿੜ ਫੁੱਲਾ ਕਚਨਾਰ ਦਿਆ...


ਹਜਾਰਾ ਸਿੰਘ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ

ਦੇਖੋ ਹੋਰ ਨਮੂਨਾ

ਫੁਲ ਖ਼ਿੜੇ ਕਚਨਾਰ ਦੇ
ਪੈਲਾਂ ਪਾਵਣ ਮੋਰ
ਚੰਨ ਚੁਫੇਰੇ ਭਾਲਦੇ
ਮੇਰੇ ਨੈਣ ਚਕੋਰ

ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਰੁੱਖ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਹੋ ਜਾਏਗੀ ਇਕ ਰੋਜ਼ ਸਬਜ਼
ਦਿਲ ਦੀ ਫਲਾਹੀ
ਬੰਜਰ ਵੀ ਮੁਕੱਦਰ ਦਾ ਨੀ
ਹੋ ਜਾਏਗਾ ਚਾਹੀ ।
ਹੈ ਆਸ ਮੇਰੇ ਹੋਠਾਂ ਦੀ
ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਛਾਵੇਂ
ਸੁਸਤਾਣਗੇ ਮੁਸਕਾਨਾਂ ਦੇ
ਬੇਅੰਤ ਹੀ ਰਾਹੀ ।
(ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ)


ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ


ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮਨ ਦਾ ਜੰਗਲ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ
ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਕਿਰਦਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ
ਕਰੇ ਹੈਰਾਨ ਇਹ ਜੀਵਨ ਤਪਸ਼ ਦੀ ਮਾਰ ਮਗਰੋਂ ਵੀ
ਕਿਸੇ ਸੁੱਕੇ ਬਿਰਖ਼ ਦਾ ਫੇਰ ਤੋਂ ਕਚਨਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ

ਕੇਸਰ ਕਰਮਜੀਤ

ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਦਾ ਜਿਕਰ


ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕਚਨਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣਗਾਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-

ਤੇਰਾ ਅੰਗ-ਅੰਗ ਕੱਚਾ ਕਚਨਾਰ ਸੋਹਣੀਏ...
ਚਿੱਟੇ ਦੰਦ ਜਿਵੇਂ ਮਤੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ ਸੋਹਣੀਏ...

ਤੂੰ ਕੱਚੀ ਕਲੀ ਕਚਨਾਰ ਦੀ,ਰੱਖ ਸਾਂਭ ਸਾਂਭ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ 

(ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਮਾਨ)

ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਾਣਾ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਜਿਕਰ-

ਕੱਚੀ ਕਲੀ ਕਚਨਾਰ ਦੀ
ਰੰਗ ਰਚਦੀ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ
ਝੂਠੀ ਯਾਰੀ ਜੱਟ ਦੀ
ਜਿਥੇ ਮਿਲ਼ੇ ਕਰੇ ਨਹੋਰਾ

ਕਚਨਰ ਦਾ ਪੋਸ਼ਣ ਮੁੱਲ

ਕਚਨਾਰ ਵਿਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਬੀ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ , ਫਾਸਫੋਰਸ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਆਇਰਨ, ਜ਼ਿੰਕ ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੰਡ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਖੁਰਾਕੀ ਰੇਸ਼ੇ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਲੋੜੀਂਦੇ ਮੈਕਰੋਨਿਊਟ੍ਰੀਟਸ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਚਰਬੀ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੋਂ ਕਰੀ ਅਤੇ ਅਚਾਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਚਨਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਕੁਲੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਜ਼ ਅਤੇ ਮਸਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਭੋਜਨ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਚਨਾਰ ਕਰੀ ਦਹੀਂ, ਪਿਆਜ਼ ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਮਸਾਲਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 

ਨੇਪਾਲ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਚਨਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਕਲਾਂ ਦਾ ਆਚਾਰ

ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਚਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਅਤੇ ਕੈਂਸਰ ਵਿਰੋਧੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨੇਪਾਲ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਮੁਕੁਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਚਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਮੁਕੁਲ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਲਈ ਉਬਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਬਲੇ ਹੋਏ ਆਲੂ, ਕੱਟੀਆਂ ਹਰੀਆਂ ਮਿਰਚਾਂ, ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਪਿਆਜ਼, ਤਾਜ਼ੇ ਮਟਰ, ਧਨੀਆ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਮਸਾਲੇ ਨਮਕ, ਮਿਰਚ, ਹਲਦੀ ਪਾਊਡਰ, ਜੀਰਾ ਪਾਊਡਰ, ਧਨੀਆ ਪਾਊਡਰ, ਭੁੰਨੇ ਹੋਏ ਤਿਲ ਪਾਊਡਰ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਮੇਥੀ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਤੜਕਾ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਰਸ ਸੁਆਦ ਅਨੁਸਾਰ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਅਚਾਰ ਤੁਰੰਤ ਪਰੋਸਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੇਪਾਲ ਵਿਚ ਇਹ ਅਚਾਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਰਤਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੈ । 

ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਬੀੜੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੋਂ 

ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਲੱਕੜ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸੰਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਸੱਕ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਰੰਗਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਗੂੰਦ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਬੀੜੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵੇਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਬੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਆਯੂਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ

ਕਚਨਰ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਜਿਗਰ ਦੀ ਕਾਰਜ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀਲੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ metabolism ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਵੀ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਭੁੱਖ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਮੂੰਹ ਦੇ ਛਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀ ਬਦਬੂ ਲਈ ਗਾਰਗਲ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਹ ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਚਰਬੀ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਚਨਾਰ ਵਿਚ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲੇਮੇਟਰੀ, ਐਂਟੀਮਾਈਕਰੋਬਾਇਲ, ਐਂਟੀਹਾਈਪਰਗਲਾਈਸੀਮਿਕ, ਐਂਟੀ-ਆਰਥਰੀਟਿਕ ਅਤੇ ਸਾਈਟੋਟੌਕਸਿਕ ਭਾਵ ਕੈਂਸਰ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਬਾਇਓਐਕਟਿਵ ਫਾਈਟੋਨਿਊਟ੍ਰੀਐਂਟਸ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਹਾਈਪੋਥਾਇਰਾਇਡਿਜ਼ਮ, ਅਨਿਯਮਿਤ ਮਾਂਹਵਾਰੀ, ਸ਼ੂਗਰ, ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ, ਮੂੰਹ ਦੇ ਫੋੜੇ  ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਕਚਨਾਰ ਵਿਚ ਥਾਇਰਾਇਡ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੇ ਗੁਣ

ਹਾਈਪੋਥਾਈਰੋਡਿਜ਼ਮ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਥਾਇਰਾਇਡ ਗਲੈਂਡ ਥਾਇਰਾਇਡ ਹਾਰਮੋਨਸ ਦਾ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ।  ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਮੇਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਯੂਰਵੇਦ ਅਨੁਸਾਰ ਵਾਤ, ਪਿਤ, ਕਫ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ, ਥਾਇਰਾਇਡ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰ ਅਸੰਤੁਲਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੋਟਾਪਾ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਸਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਕਾੜ੍ਹਾ ਅਤੇ ਪਾਊਡਰ ਲੈਣ ਨਾਲ ਹਾਈਪੋਥਾਇਰਾਇਡਿਜ਼ਮ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਪਚਾਰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਸਮਾਈਕਰਣ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਤਿੰਨ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।


ਕਚਨਾਰ ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ

ਕਚਨਾਰ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀ-ਡਾਇਬਟਿਕ ਅਤੇ ਐਂਟੀਹਾਈਪਰਗਲਾਈਸੀਮਿਕ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਇਨਸੁਲਿਨ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਗਲੂਕੋਜ਼ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਆਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਚਨਾਰ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਕਚਨਾਰ ਹੈਮੋਰੋਇਡਜ਼ ਦੇ ਉਪਚਾਰ ਵਿਚ ਸਹਾਈ

ਕਚਨਾਰ ਵਿਚ ਅਗਨੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪਾਚਨ ਰਸਾਂ ਨੂੰ ਉਤੇਜਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ  ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਹਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਕਬਜ਼ ਕਾਰਨ ਗੁਦਾ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੋਜਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਖੁਜਲੀ, ਦਰਦ, ਮਲ ਤਿਆਗ ਸਮੇਂ ਖੂਨ ਨਿਕਲਣਾ ਆਦਿ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।  ਕਚਨਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਦਾ ਵਿੱਚ ਸੋਜ ਅਤੇ ਬਵਾਸੀਰ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ।

ਕਚਨਾਰ ਮਾਹਵਾਰੀ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ 

ਅਯੂਰਵੇਦ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਂਹਵਾਰੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਾਧ ਜਾਂ ਘਾਟ ਭਾਵ ਅਮੇਨੋਰੀਆ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਤ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਅਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਕਾੜੇ ਲੈਣ ਨਾਲ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਕਚਨਾਰ ਵਿਚ ਠੰਡਕ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਪਿਤ ਦੋਸ਼ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਨ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਾਹਵਾਰੀ ਚੱਕਰ ਠੀਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਕਚਨਾਰ ਦਸਤ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਸਹਾਈ

ਅਕਸਰ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ, ਵਾਤ ਦੋਸ਼, ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਦਸਤ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪਤਲਾ ਮਲ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਕਚਨਾਰ ਨੂੰ ਵਾਤ-ਸੰਤੁਲਨ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖਜਾਨਾ ਬਖਸ਼ਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਸਦਕਾ ਕਚਨਾਰ ਦਸਤਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਠੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਾਚਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅੰਤੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬਲੈਡਰ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ  

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੱਕ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ 1 ਤੋਂ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ, ਜਾਂ 40 ਤੋਂ 80 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਕਾੜੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂ 10 ਤੋਂ 20 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਅਰਕ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਲੈਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੇਵਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਚਨਾਰ ਨੂੰ ਰੁਟੀਨ ਨਾਲ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਮਾਪੀ ਮਾਤਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਭੋਜਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਰਸ ਕੌੜਾ ਅਤੇ ਤਿੱਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਜੋ ਕਿਡਨੀ ਦੇ ਰੋਗ, ਜਿਗਰ ਦੇ ਖਾਸ ਵਿਗਾੜਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਇਲਾਜ ਜਾਂ ਸਰਜਰੀ ਕਰਵਾਈ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਰਾਇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਰਭਵਤੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਚਨਾਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਾਰਮੋਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਥਾਇਰਾਇਡ, ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਜਾਂ ਪੀਸੀਓਐਸ ਵਰਗੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅੰਤਰੀਵ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਚਨਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।


ਨੋਟ- ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 








-ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ ਹੈ ਢੱਕ/ਪਲਾਸ/ਕੇਸੂ ਦਾ ਰੁੱਖ- ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ

-ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਫਾਇਦੇ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ

-ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ


https://jasbirwattanwalia.blogspot.com/

Feb 11, 2025

Benefits of Neem, ਨਿੰਮ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਨਿੰਮ

ਨਿੰਮ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਂ (Azadirachta indica) ਹੈ। 

Innumerable benefits of Neem

ਨਿੰਮ  (Azadirachta indica) ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿੰਮ, ਮਾਰਗੋਸਾ , ਨਿਮਟਰੀ ਜਾਂ ਇੰਡੀਅਨ ਲਿਲਾਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਨਾਂ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ ਨਿੰਬਾ (ਨਿੰਬ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।  ਇਹ ਮਹੋਗਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਮੇਲੀਏਸੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਮੂਲ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ' ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਅਤੇ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਨਿੰਮ ਦਾ ਜਿਕਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਬਾਖੂਬੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਕ ਨਿੰਮ ਅਤੇ ਕੌੜੇ ਤੁੰਮੇ ਵਰਗਾ ਫਰਮਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ- 

ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥ 
ਪਲਕ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਦੇਖਿ ਭੂਲੋ ਆਕ ਨੀਮ ਕੋ ਤੂੰਮਰੁ ॥ 
ਜੈਸਾ ਸੰਗੁ ਬਿਸੀਅਰ ਸਿਉ ਹੈ ਰੇ ਤੈਸੋ ਹੀ ਇਹੁ ਪਰ ਗ੍ਰਿਹੁ ॥੨॥ 
ਬੈਰੀ ਕਾਰਣਿ ਪਾਪ ਕਰਤਾ ਬਸਤੁ ਰਹੀ ਅਮਾਨਾ ॥
 ਛੋਡਿ ਜਾਹਿ ਤਿਨ ਹੀ ਸਿਉ ਸੰਗੀ ਸਾਜਨ ਸਿਉ ਬੈਰਾਨਾ ॥੩॥ 
ਸਗਲ ਸੰਸਾਰੁ ਇਹੈ ਬਿਧਿ ਬਿਆਪਿਓ ਸੋ ਉਬਰਿਓ ਜਿਸੁ ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ॥ 
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਭਵ ਸਾਗਰੁ ਤਰਿਓ ਭਏ ਪੁਨੀਤ ਸਰੀਰਾ ॥੪॥੫॥੧੨੭॥ {ਪੰਨਾ 403} 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ-

ਮੈਲਾਗਰ ਸੰਗੇਣ ਨਿੰਮੁ ਬਿਰਖ ਸਿ ਚੰਦਨਹ ॥ 
ਨਿਕਟਿ ਬਸੰਤੋ ਬਾਂਸੋ ਨਾਨਕ ਅਹੰ ਬੁਧਿ ਨ ਬੋਹਤੇ।।
                               (ਪਾ: ੫ ਅੰਗ ੧੩੬੦)

ਭਾਵ ਚੰਦਨ ਰੁੱਖ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਨਿੰਮ ਦਾ ਰੁੱਖ ਵੀ ਚੰਦਨ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਦਨ ਵਰਗੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਦੇਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੰਦਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੱਸਦਾ ਬਾਂਸ ਆਪਣੀ ਆਕੜ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਹੋਣ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਕਾਰਨ ਚੰਦਨ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਵਾਲਾ ਗੁਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਗੀਤਾਂ, ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਅਖਾਣਾਂ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦਾ ਖਾਸ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਪੁੱਤ ਜੰਮਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਿੰਮ ਜਾਂ ਸ਼ਰੀਂਹ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ, ਬੋਲੀਆਂ, ਟੱਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਖਾਣਾ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦਾ ਜਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਵਿਚ ਦੇਖੋ ਇਹ ਖਾਸ ਨਮੂਨਾ- 

ਆਰੀ.. ਆਰੀ.. ਆਰੀ..
ਨਿੰਮ ਨਾਲ ਝੂਟਦੀਏ
ਲਾ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਯਾਰੀ
ਨਬਜ ਫੜਾ ਮੈਨੂੰ
ਜੜ੍ਹ ਵੱਢਦੂੰ ਰੋਗ ਦੀ ਸਾਰੀ
ਕੱਤਣੀ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਲੱਗਦੇ
ਕੀਤੀ ਕਿੱਥੇ ਦੀ ਪਟੋਲਿਆ ਤਿਆਰੀ
ਵਿਚ ਦਰਬਾਜੇ ਦੇ
ਫੁੱਲ ਕੱਢਦਾ ਫੁਲਕਾਰੀ

ਜਾਂ

ਨਛੱਤਰਾ ਸੱਸ ਕੁੱਟਣੀ 
ਨਿੰਮ ਦਾ ਘੋਟਣਾ ਲਿਆਵੀਂ

ਕੌੜੀ ਨਿੰਮ ਨੂੰ ਪਤਾਸੇ ਲਗਦੇ
ਨੀ ਵਿਹੜੇ ਛੜਿਆਂ ਦੇ...


ਤੇਰੀ ਸਿਖਰੋਂ ਪੀਂਘ ਟੁੱਟ ਜਾਵੇ
ਨੀ ਨਿੰਮ ਨਾਲ਼ ਝੂਟਦੀਏ...

ਤੇਰੇ ਝੁਮਕੇ ਲੈਣ ਹੁਲਾਰੇ
ਨੀ ਨਿੰਮ ਨਾਲ਼ ਝੂਟਦੀਏ...

ਤੋਤਾ ਪੀ ਗਿਆ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਤੇਰਾ
ਨੀ ਨਿੰਮ ਨਾਲ਼ ਝੂਟਦੀਏ...

ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਆਪਣੀ ਹੀਰ ਵਿਚ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਕੌੜਾ ਨਿੰਮ ਵਰਗਾ ਕਹਿ ਕਿ ਉਪਮਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ-

ਤੁਸੀਂ ਕਮਲੀਆਂ ਇਸ਼ਕ ਥੀਂ ਨਹੀਂ ਵਾਕਫ, 
ਨੇਹੁੰ ਲਾਵਣਾ ਨਿੰਮ ਦਾ ਪੀਵਣਾਂ ਏਂ ।
ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਚੁਪ ਥੀਂ ਦਾਦ ਪਾਈਏ, 
ਉੱਚੀ ਬੋਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਵਹੀਵਣਾ ਏਂ 

ਲੋਕ ਅਖਾਣਾ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਇਕ ਕਰੇਲਾ... ਉੱਤੋਂ ਨਿੰਮ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ
ਜਾਂ

ਚੇਲੇ... ਚਾੜ੍ਹਦੇ ਨਿੰਮ 'ਤੇ ਕਰੇਲੇ।

ਨਿੰਮ ਦੇ ਚਕਿਤਸਕ ਗੁਣ

 ਨਿੰਮ ਦਾ ਦਰੱਖਤ ਇਸਦੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦਾ ਤੇਲ ਵੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰੀਮਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ, ਚਮੜੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਖਾਦ ਆਦਿ ਉਤਪਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਿੰਮ ਵਿੱਚ ਕੀਟ-ਰੋਕੂ ਅਤੇ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਗੁਣ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਿੰਮ ਪੌਦੇ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਖਾਸ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

ਨਿੰਮ ਦੇ ਬੀਜ ਅਤੇ ਸੱਕ ਟੈਨਿਨ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਫਾਸਫੋਰਸ, ਆਇਰਨ, ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਅਮੀਨੋ ਐਸਿਡ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸਰੋਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੀਜਾਂ ਅਤੇ ਸੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਨਿੰਮ ਦਾ ਤੇਲ ਉਸਦੇ ਬੀਜਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਸੱਕ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਤੇਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦਾ ਤੇਲ ਕਾਫੀ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਏਅਰ ਫਰੈਸ਼ਨਰ ਅਤੇ ਪਰਫਿਊਮ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪਯੋਗ ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ, ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਅਤੇ ਨਮੀ ਦੇਣਾ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਲਈ ਰੰਗਾਈ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਫੋੜਿਆਂ 'ਤੇ ਲੇਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਿੰਮ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀਫੰਗਲ, ਐਂਟੀਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਪਰਾਸੀਟਿਕ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਿੰਮ ਉਹਨਾਂ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਰੋਟੀਨੋਇਡ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਰੁੱਖ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਇੱਕ ਰਸਾਇਣ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਾਂਸ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰੈਫਿਨ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
  
ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਨਮੀ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਮਲਚ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਫਸਲਾਂ ’ਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੇ ਲੀਚਿੰਗ ਨੂੰ ਘਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚਲਾ ਖਾਰਾਪਣ ਵੀ ਘਟਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਫਾਈਟੋਨਿਊਟ੍ਰੀਐਂਟਸ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖਣਿਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

 
ਨਿੰਮ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ?

ਨਿੰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਲਾਭ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ 50% ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੇਲ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਇਕ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਲੜੀ ਹੈ।


ਨਿੰਮ ਦੇ ਫੁੱਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਫਾਇਦੇ

ਨਿੰਮ ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਠੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੁਗੰਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ, ਨਿੰਮ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਅਰੋਮਾਥੈਰੇਪੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚੰਗਾ ਉਪਚਾਰ ਹੈ।  ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਦੋਂ ਨਿੰਮ ਦੇ ਬਾਗਾਂ ਵਿਚੋ ਰਸ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਦ ਬਣਾਉਂਦੀਆ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਦ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿਹਤ ਲਾਭ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਨਿੰਮ ਦੇ ਫਲ਼ ਜਾਂ ਨਿੰਮੋਲ਼ੀਆਂ ਦੇ ਫਾਇਦੇ

ਨਿੰਮ ਦੇ ਫਲ਼ ਭਾਵ ਨਿੰਮੋਲ਼ੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਕਾਫੀ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਖਾਧੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੁਝ ਕੁਝ ਕੁਸੈਲੀਆਂ ਅਤੇ ਹਲਕੀ ਮਿਠਾਸ ਨਾਲ ਭਰਭੂਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਨਿੰਮੋਲੀਆਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿਹਤ ਲਾਭ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਖੂਨ ਸਾਫ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫੋੜੇ ਫਿਣਸੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਖਾਧੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਿਹਦੇ ਦੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਂ ਬੁਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵੀ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਫਾਇਦੇ

ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਉਪਯੋਗ ਹਨ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਅਰਕ ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਟੂਥਪੇਸਟ ਅਤੇ ਮਾਊਥਵਾਸ਼ ਲਈ ਵੀ ਕਾਫੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।  ਇਸ ਨੂੰ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ, ਖੂਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਿੰਮ ਦੇ ਸੱਕ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਫਾਇਦੇ

ਨਿੰਮ ਦੇ ਸੱਕ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਤੱਤ, ਐਂਟੀਸੈਪਟਿਕ ਅਤੇ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲੇਮੇਟਰੀ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਸੱਕ ਨੂੰ gingivitis ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦਵਾਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਦੀ ਦਾਤਣ
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਸ ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦਾਤਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚਲੀਆਂ ਐਂਟੀਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ,  ਮਸੂੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਖੋੜਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹੈ।

ਨਿੰਮ ਦੀ ਮਿੱਝ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਫਾਇਦੇ

ਨਿੰਮ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਤੋਂ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦੀ ਮਿੱਝ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸਿਹਤ ਸੁਧਾਰ, ਇਲਾਜ ਲਈ ਅਤੇ ਮਲਚ ਜਾਂ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦੀ ਮਿੱਝ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਬੇਅਸਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿੰਮ ਦੇ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਲੜੀ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਨੋਟ- ਨਿੰਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ।
ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 




-ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ ਹੈ ਢੱਕ/ਪਲਾਸ/ਕੇਸੂ ਦਾ ਰੁੱਖ- ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ

-ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ ਦੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਫਾਇਦੇ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ

-ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ

Feb 7, 2025

Monkey Jack, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਢੇਊ ਦੀ ਖਾਸ ਵਰਤੋਂ

Monkey Jack, Artocarpus lakoocha

Artocarpus lakoocha Use in Medicine/ਢੇਊ ਦੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤੋਂ

         
ਢੇਊ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਂ  Artocarpus lakoocha ਹੈ। ਇਹ ਮੋਰੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿਚ-ਦਾਹੂ, ਦੇਫਲ, ਧੇਉ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਿਚ-ਲਕੂਚਾ, ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ-ਬਰਹਾਲ, ਕੰਨੜ ਵਿਚ ਏਸੁਲੁਹੁਲੀ, ਵਤੇਹੁਲੀ, ਮਲਿਆਲਮ ਵਿਚ ਕੱਟੂਪਿਲਾਲਵੂ, ਮਰਾਠੀ ਵਿਚ ਵੋਟੋਮਬਾ, ਉੜੀਆ ਵਿਚ ਜੀਉਟੋ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਲਕੁੜੀ, ਤਾਮਿਲ ਵਿਚ ਇਰਾਪਾਲਾ ਆਦਿ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਜਾਂ ਵਪਾਰਕ ਨਾਮ ‘ਮੌਂਕੀ ਜੈਕ’ ਹੈ। 
 

ਢੇਊ ਦਾ  ਅਕਾਰ ਅਤੇ ਪਸਾਰ 

ਇਹ ਰੁੱਖ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ 20 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਉੱਚਾ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਫੈਲਾਅ ਵੀ ਕਾਫੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਅੰਡਾਕਾਰ ਜਾਂ ਆਇਤਾਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ  ਫਲ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ, 6-10 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਵਿਆਸ ਵਿਚ ਓਭੜ-ਗੋਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਫਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੌਸਮ ਜੂਨ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ-ਨਾਲਿਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਕਸਰ ਉੱਗਦੇ ਹਨ।  ਇਹ ਦਰੱਖਤ ਉੱਚ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਗਲੌਰ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਨਰਸਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਰੁਖ ਨੂੰ ਆਮ  ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਢੇਊ ਦੀ ਆਮ ਵਰਤੋਂ

ਇਸ ਦੇ ਫਲ ਖਾਣਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚਟਣੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਖੱਟੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਕਾ ਕੇ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇਮਲੀ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਚਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਮ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਫਲ ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।  ਇਸ ਦੀ ਲੱਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੋਸਟਾਂ, ਬੀਮ, ਰੇਫਟਰਾਂ ਅਤੇ ਮੱਧਮ ਭਾਰ ਵਾਲੇ ਫਰਨੀਚਰ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੱਕ ਨੂੰ ਸੁਪਾਰੀ ਵਾਂਗ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਢੇਊ ਦੀ ਖਾਸ ਵਰਤੋਂ 

ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਢੇਊ ਦਾ ਰੁਖ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਢੇਊ ਦਾ ਅਚਾਰ ਕਾਫੀ ਸਵਾਦ ਨਾਲ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਚਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾ ਕੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਸਟੋਰ ਕਰਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਨ ਹੈ।  ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਚਾਰ ਅਤੇ ਸਿਰਕਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਕੇ ਨੂੰ ਫਲਾਂ ਦੇ ਕੱਚੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨਾਲ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਛੋਹ ਲਈ ਲਸਣ, ਅੰਬ ਅਤੇ ਮਿਰਚਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਮਿਲਾ ਕੇ ਅਨੰਦ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਫਲ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਾਫੀ ਖੱਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਚਟਨੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਇਸ ਨੂੰ ਸੁੱਕਾ ਕੇ ਮੀਟ ਅਤੇ ਮੱਛੀ ਕਰੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਖਾਣ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 

ਢੇਊ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ 

ਢੇਊ ਦਾ ਜਿਕਰ ਅਨੇਕਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਮਿਥਹਾਸ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਸ਼ੋਕ ਵਾਟਿਕਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੀ ਪੂਜਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਢੇਊ ਵਿਚ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ


2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰੋਟੀਨ
1 ਗ੍ਰਾਮ ਚਰਬੀ
1 ਗ੍ਰਾਮ ਖਣਿਜ
3 ਜੀ ਫਾਈਬਰ
67 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ
73 ਕੈਲੋਰੀ
90 ਗ੍ਰਾਮ ਨਮੀ
25 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਫਾਸਫੋਰਸ

ਦਵਾਈਆਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤੋਂ

ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਢੇਊ ਫਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੇਚਸ਼ ਅਤੇ ਗਠੀਏ ਦੀ ਸੋਜ ਦੇ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸਦੇ ਸੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਹਿਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਟੇਪਵਰਮਜ਼ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇਸਦੀ ਡੰਡੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

‘ਗਲਾਈਕੋਕਨਜੁਗੇਟ ਜਰਨਲ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ 2008 ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਦੇ ਬੀਜਾਂ ਤੋਂ ਕੱਢੇ ਗਏ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਲਿਊਕੇਮੀਆ ਸੈੱਲਾਂ 'ਤੇ ਐਂਟੀਪ੍ਰੋਲੀਫੇਰੇਟਿਵ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਇਆ। 
‘ਨੈਚੁਰਲ ਪ੍ਰੋਡਕਟਸ ਰਿਸਰਚ’ ਵਿੱਚ 2005 ਦੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਆਕਸੀਰੇਸਵੇਰਾਟੋਲ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਐਂਟੀ-ਹਰਪੀਸ ਸਿੰਪਲੈਕਸ ਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਐਂਟੀ-ਐੱਚਆਈਵੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
‘ਦ ਜਰਨਲ ਆਫ਼ ਨੈਚੁਰਲ ਪ੍ਰੋਡਕਟਸ’ ਨੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਛਾਤੀ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਸੈੱਲਾਂ ਅਤੇ ਨੈਸੋਫੈਰਨਜੀਅਲ ਕਾਰਸੀਨੋਮਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਈਟੋਟੌਕਸਿਕ ਵਿਰੁਧ ਲੜਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ।

ਨੋਟ- ਢੇਊ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ।
ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 

Jasbir Wattanawalia

Feb 3, 2025

ਚਿੱਟਾ ਸ਼ਰੀਂਹ, ਗੁਣ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ (Albizia procera)

Albizia procera

ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਗੁਣ (Albizia procera)


ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਂ ਅਲਬੀਜ਼ੀਆ ਪ੍ਰੋਸੇਰਾ (Albizia procera) ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਰੋਈ ਦੇ ਰੁੱਖ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ, ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੇ ਮੀਂਹ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ, ਅਤੇ ਮਾਨਸੂਨੀ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਾਵੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
 
ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਨਾਂ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ 'ਪ੍ਰੋਸੇਰਸ' ਤੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਜਾਂ ਉੱਚਾ'।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ ਬਾਖੂਬੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਪੁੱਤ ਜੰਮਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਦਰਵਾਜੇ ਮੂਹਰੇ ਟੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰੀਂਹ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 

-ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ

ਕੀਹਨੇ ਉਸਾਰੀਆਂ ਮਹਿਲ ਵੇ ਮਾੜੀਆਂ 
ਕੀਹਨੇ ਚਮਕਾਇਆ ਬੂਹਾ ਬਾਰ ਨੀ... 
ਸਰੀਂਹਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਹਰੇ 
ਬਾਬਲ ਉਸਾਰੀਆਂ ਮਹਿਲ ਤੇ ਮਾੜੀਆਂ 
ਅਮੜੀ ਨੇ ਚਮਕਾਏ ਬੂਹੇ ਬਾਰ ਨੀ 
ਸਰੀਹਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਹਰੇ

ਵੱਧ ਵੇ ਸ਼ਰੀਹਾਂ... ਹੋ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਰ ਲੰਮਾ 
ਗਾਵਾਂ ਵੀਰੇ ਦੀਆਂ ਘੋੜੀਆਂ ਤੇ ਬੂਹੇ ਤੈਨੂੰ ਟੰਗਾਂ 

-ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਮੇਰਿਆਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਮੈਨਾ ਮਰ ਗਈ 
ਰਹਿ ਗਿਆ ਪਾਂਧੀ ਮੁਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੋਹ 
ਆਖਰੀ ਫੁੱਲ ਵੀ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਡਿੱਗ ਪਿਆ 
ਖਾ ਗਿਆ ਸਰਸਬਜ਼ ਜੂਹਾਂ ਸਰਦ ਪੋਹ

-ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸੰਜੀਦਾ ਕਵੀ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਇਸ ਨਗਰੀ ਤੇਰਾ ਜੀਅ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ’ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ-

ਇਕ ਖਤ ਆਵੇ ਮਾਂ ਜਾਈ ਦਾ
ਬਾਂਝ ਵਿਯੋਗਣ ਰੁੱਤੇ ਵੀ
ਵੀਰਾ ਪੱਤ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਬੱਝ ਗਏ
ਮੇਰੇ ਬੂਹੇ ਉੱਤੇ ਵੀ

ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫਲ਼

ਚਿੱਟਾ ਸ਼ਰੀਂਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 7 ਅਤੇ 15 ਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਇਹ 30 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਤਝੜੀ ਰੁੱਖ ਹੈ, ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ (ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੱਤੇ ਝਾੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸੱਕ ਹਲਕੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਰੰਗ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੰਬੇ, ਧਾਗੇ ਵਰਗੇ ਚਿੱਟੇ ਪੁੰਗਾਰ ਵਾਲੇ ਹਰੇ-ਪੀਲੇ ਫੁੱਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ , ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਆਕ੍ਰਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੀ ਆਮ ਵਰਤੋਂ

ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲੱਕੜ ਜਾਂ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਏਸ਼ੀਆ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਗਾਵਾਂ , ਭੇਡਾਂ , ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹਾਥੀਆਂ ਵਰਗੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਚਾਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਲੱਕੜ ਵਧੀਆ ਚਾਰਕੋਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ , ਅਤੇ ਰਾਲ ਗਮ ਦਾ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਬਦਲ ਹੈ । 

ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ

ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਸੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ  ਜ਼ਹਿਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀਜ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਗਠੀਏ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।

ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਸਬੰਧੀ ਇੰਟਰਨੈਟ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲੱਭਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: 

ਸੱਕ: ਸੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਰਦ ਅਤੇ ਸੋਜ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਟੁੱਟੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸਾੜ-ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਐਨਾਲਜਿਕ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਵੀ ਅਹਿਮ ਅਸ਼ੁਧੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਠੀਏ ਅਤੇ ਹੈਮਰੇਜ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਅਤੇ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬੇਚੈਨੀ, ਕੈਂਸਰ, ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ, ਇਨਸੌਮਨੀਆ, ਅਤੇ ਗਲੇ ਦੇ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਇਸਦੇ ਸੱਕ ਦਾ ਕਾੜ੍ਹਾ ਪੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

ਪੱਤੇ: ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਲਸਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪੈਸਟੀਸਾਈਡਲ ਦੇ ਚੰਗੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਤਰਲ ਐਬਸਟਰੈਕਟ ਗੁਣ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਨ। 

ਜੜ੍ਹਾਂ: ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 

ਫੁੱਲ: ਇਸ ਦੇ ਫੁਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਵਾਈ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ

ਨੋਟ-ਇਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ।
ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 


Jasbir Wattanawalia


-ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਖੈਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਇਸ ਲਿੰਕ ’ਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ



Jasbir Wattanwalia

https://jasbirwattanwalia.blogspot.com/